پویشی در علوم انسانی

اندیشمندان مسلمان، پس از مواجهه با مدرنیته، به چهار دستة سنت گرا، تجددگرا، تلفیقی ها و فعالان اجتماعی تقسیم شدند. در این میان، برخی علم غربی را به طور کامل طرد و نفی، و برخی دیگر آن را به طور کامل پذیرفتند. برخی نیز با اتخاذ رویکرد تلفیقی، از بومی سازی، ایرانی سازی و اسلامی سازی علوم انسانی سخن می گویند و بدین منظور، راه حل هایی طراحی کرده اند که انباشت و تکامل، تهذیب و تصحیح، استنباط، تأسیس و احیای میراث علمی جهان اسلام از آن جمله است.

علم اجتماعی مسلمین، به رغم پیشینة تاریخی و تمدنی خود، با حضور علم اجتماعی مدرن در مراکز رسمی علمی کشورهای اسلامی مورد غفلت قرار گرفته، و بیشتر موضوع برای پژوهش های مدرن قرار گرفته است. اندیشمندان معاصر مسلمین نیز با گسل از پیشینة معرفتی خویش، روش معرفتی شایسته و مناسب با فرهنگ و تمدن اسلامی را به کار نگرفته و با بهره گیری از روش های علم مدرن به مطالعه و پژوهش پرداخته اند که پیامدهای معرفتی و غیرمعرفتی فراوانی به دنبال داشته است.

در عصر کنونی که بیش از دو میلیون نفر دانشجوی علوم انسانی با حمایت های دولتی و رسمی، به فراگیری علوم انسانی غربی اشتغال دارند، لازم و مناسب است عده ای نیز پس از فراگیری علوم انسانی برای اسلامی سازی آن بکوشند. این تلاش می تواند از راه های انباشت و تکمیل، تهذیب و تصحیح، استنباط، تأسیس و بازتولید میراث علمی جهان اسلام صورت گیرد. بر خلاف نظر برخی که ضرورت ملیت زدایی از علم را مطرح می سازند، این نهضت علمی حتی اگر به تولید علوم انسانی اسلامی منجر نشود، در رشد و پویایی علوم انسانی موجود تأثیر فراوانی خواهد داشت.

این مهم، گروه جامعه شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره را بر آن داشت تا با برگزاری همایش «علم اجتماعی مسلمین»، به بازخوانی و بررسی علم اجتماعی متفکران مسلمان و تلاش برای پدید آوردن دانشی روشمند و مناسب با حوزه فرهنگ و تمدنی اسلام بپردازد.