پویشی در علوم انسانی

اشاره

آن‏چه می‏خوانید بخشی از سخنرانی استاد فرزانه علامه مصباح یزدی(دام عزه) در مراسم نکوداشت هفته بسیج در دانشگاه اصفهان است. این سخنرانی با عنوان «نقش تفکر بسیجی در تحولات سیاسی و فرهنگی» ایراد شده است.

ویژگی های بسیجی

شایسته است نخست بحثی پیرامون ویژگی های بسیجی داشته باشیم تا زمینه بررسی تفکر بسیجی و تأثیر آن در تحولات فرهنگی و سیاسی ‏کشور فراهم شود. بسیج، عبارت است از حرکت سریع، فراگیر و توفنده به‏سوی اهداف والای شناخته شده. اولین عنصر در مفهوم بسیج، عنصر حرکت است و در نتیجه، مردم ساکن و تنبل و بی‏تحرک، مناسبتی با بسیج ندارند. دومین عنصر از عناصر مؤلفه بسیج، سرعت و شتاب است و از این‏رو حرکت های آرام و فاقد سرعت لازم را نمی‏توان حرکت بسیجی تلقی کرد. ویژگی دیگر حرکت بسیجی، فراگیری و جمعی بودن است و به همین جهت حرکت های فردی و پراکنده از حیطه حرکت بسیجی خارج است. ویژگی چهارم هدفمندی و انگیزه‏داری است. حرکت بسیجی یک حرکت کور و بی‏هدف نیست بلکه حرکتی است برخاسته از شناخت و معرفت نسبت به هدفی والا و ارزشمند؛ هدفی که برتر از هر سود مادی و منفعت دنیوی است و از این‏رو جا دارد که همه مزایای مادی حتی حیات دنیوی در راه آن فدا شود و بدین ترتیب ویژگی پنجم یعنی فداکاری و ایثار شکل می‏گیرد؛ البته ویژگی های فرعی دیگری را هم می‏توان برشمرد که برای جلوگیری از اطاله سخن از ذکر آنها صرف‏نظر می‏کنیم.

تمثیلی برای حرکت بسیجی

برای این‏که موقعیت بسیج را در جامعه بهتر درک کنیم می‏توانیم انرژی آب را در شکل های مختلفش مورد توجه قرار دهیم. آبی که در مخزنی ذخیره شده، پتانسیلٍ انرژی دارد ولی چون تحرک و جریانی ندارد، نه تنها منشأ اثری نمی‏شود بلکه در معرض تبخیر شدن و نیز در معرض انفعال و تعفن است. نوع دیگرش چشمه‏های کوچکی‏است که مثل یک سطل آب جمع می‏شود و اگر از آن بردارند دوباره می‏جوشد و جای آن را پر می‏کند اما چنان نیست که در روی زمین جریان پیدا کند و کشتزارها را سیراب کند و منشأ حیات حیوانات و انسان‏ها شود، اما بعضی چشمه‏ها پرآب است و به صورت نهر جاری می‏شود و نه‏تنها در اثر تبخیر نابود نمی‏شود و در اثر برخورد با آلودگی‏ها نمی‏گندد بلکه آلودگی‏ها را می‏زداید و گیاهان و درختان را می‏رویاند و هزاران موجود زنده را سیراب می‏کند. انسان بی‏تحرک و تنبل و راحت‏طلب مثل همان آب راکدی است که استعدادهایش به فعلیت نمی‏رسد، از عوامل اجتماعی آسیب می‏پذیرد و منشأ خیر و برکتی برای جامعه نمی‏شود. انسان‏هایی که تقوای فردی دارند مثل چشمه‏های کوچکی هستند که به منبع انرژی اتصال دارند اما نه‏چندان که بتوانند نفعی برای دیگران داشته باشند، اما بسیجی این‏گونه نیست او پیوسته می‏جوشد و می‏خروشد و آلودگی‏ها را از بین می‏برد و منشأ حیات و رشد و بالندگی می‏شود.

نقش بسیج در تحولات فرهنگی  سیاسی

هرچند بسیج در دوران جنگ تحمیلی به‏صورت یک نیروی دفاعی و نظامی ظهور کرد اما پشتوانه فرهنگی آن نمی‏توانست در  دایره نظامی محدود شود. ایمان به مبدأ و معاد که سرمایه اصلی بسیجی است او را آماده خدمت و فداکاری در همه صحنه‏های زندگی، صحنه‏های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کرده است. اکنون حضور بسیجیان با ویژگی های روحی و فکری خاص در همه صحنه‏های سازندگی و آبادانی، ترمیم خرابی ها، و شرکت در فعالیت‏های کشاورزی، صنعتی، آموزشی و پرورشی با خدمات چشمگیر و پربار نمونه‏هایی از تأثیر تفکر بسیجی در جامعه ماست.

اینک که دشمنان اسلام و انقلاب نیروهای خود را در جبهه فرهنگی متمرکز کرده و مصمم‏اند جامعه ما را از درون بپوسانند و ارزش های انقلاب را کم‏رنگ و ایمان مذهبی را با وسواس شیطانی و زیر پوشش روشنفکری و علم‏پرستی تضعیف کنند، وظیفه بسیجیان است که با تمام توان خود در برابر این خطر که بزرگترین و اساسی‏ترین خطرها برای اسلام و انقلاب است قیام کنند و انواع حیله‏های دشمن را در زمینه‏های فکری و فلسفی و هنری شناسایی کرده در برابر هر یک عکس‏العمل مناسب و سنجیده و کارآمدی داشته باشند.