پویشی در علوم انسانی

سیاوش پورطهماسبی * / سعید پورطهماسبی ** / آذر تاجور ***
چکیده
استقلال و اقتدار اقتصادى، در سایه حمایت از کار و سرمایه بومى و در نهایت، افزایش تولید ملى محقق مى شود. اقتصادى مى تواند داعیه اقتدار و بالندگى داشته باشد که تولید و مصرف داخلى حداکثرى داشته، کفة میزان اقتصادى به سمت صادرات سنگینى کند. اقتصاد زمانى به سطح آرمانى خواهد رسید که زیرساخت هاى بومى و داخلى داشته، وابستگى سرمایه اى، کارى و نیرویى به خارج نداشته باشد؛ این عدم وابستگى در سایه تولید ملى و مصرف بومى در کشور محقق مى شود. تولید ملى در سایة حاکمیت فرهنگ بسیجى، حمایت از کار و نیروى بومى و جذب سرمایه داخلى، به سطح حداکثرى و مطلوب خواهد رسید. نهاد بسیج، با توجه عرصه های فعالیت گوناگون و گسترده آن در کشور و همچنین، وجود مراکز آن در کلیه محلات، بخش ها و شهرستان های گوناگون و برخورداری از حمایت های دولتی و امکانات مناسب، می تواند بهترین گزینه برای ایجاد و اشاعه فرهنگ اقتصاد مقاومتی در کشور باشد. نهاد بسیج، با توجه به گسترده و مردمی بودن آن، اگر مورد حمایت بیشتر دولت در زمینة اقتصادی قرار گیرد، با توجه به ویژگی ها و گستردگی های نهاد بسیج و داشتن پایگاه های متعدد و تعاملات گوناگون و عرصه های فعالیت متنوع، می تواند در ایجاد شبکه های اقتصادی در سطوح مختلف، به موفقیت های قابل توجهی دست یابد.  
کلیدواژگان: اقتصاد مقاومتی، بسیج، پایگاه مقاومت، اسلام.
 
مقدمه
داشتن نیروی عظیم جوانان، ویژگی مهم کشور اسلامی ماست. دشمن در صدد است تا این «فرصت» مغتنم و تاریخی را به «مسئله ای» برای نظام تبدیل کند. تحقق ایرانی توسعه یافته، گامی جدی، عملی و اساسی برای خنثی کردن این توطئه است و فرصتی برای شناسایی و ظرفیت های بالقوه، توان و انرژی نسل جوان در گشودن گره های کشور است. حاکمیت تفکر بسیجی بر فضای کاری کشور، می تواند به میزان قابل توجهی از هزینه های نظام بروکراسی بکاهد. ویژگی تفکر بسیجی این است که دشوارترین کارها را در کوتاه ترین زمان و با کمترین هزینه به انجام رساند؛ چرا که تفکر بسیجی به ابتکار، خلاقیت و نوآوری می اندیشد و از اسیر شدن در دام تکرار، یکنواختی و تقلید از الگوهای بیگانه و بروکراسی فشل به دور است. تفکر بسیجی، هیچ تلازم و سنخیتی با جناح گرایی، حزب بازی و کار باندی و گروهی ندارد. از این رو می تواند در عرصه اقتصادی نیز موفق باشد(آزاد ارمکی،1376).
نقش بسیج در تبدیل قدرت به اقتدار و قدرت مشروع، هم از لحاظ مشروعیت استمرار حکومت حاکمان و اعمال اراده آنها بر جامعه و هم ایفای نقش به عنوان حلقه واسط حکومت و مردم و کاستن از سطح اصطکاک دولت، در عرصه های تصدی گری با زندگی روزمره مردم، سرمایه ای عظیم و غیرقابل انکار برای کشور فراهم آورده است.
خودکفایی و استقلال اقتصادی، به طور جدی از سالیان پیش در کشور ما آغاز شده است. در این راستا، هر گونه اقدامی باید توأم با حفظ و توسعه ارزش های اصیل انقلاب اسلامی باشد. با بهره گیری از فضای سالم و پاک در بسیج و بسیجیان، در عرصه جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی، ایستادگی در مقابل تحریم ها ممکن می گردد. تحول در اقتصاد به سوی خود کفایی، تغییر ادبیات و فرهنگ اقتصادی و تغییر روابط کارفرما و کارگران، با نیت پاک به اماکن اقتصادی وارد شدن از مهم ترین انگیزه ها و اهداف بسیجیان است. بسیجیان، با همان فرهنگ و تفکری که جنگ را اداره کرده بودند، با همان تفکر با حضور در عرصه اقتصاد مقاومتی، برای تحقق آرمان های ولی امر مسلمین گام به صحنه نهاده اند. آنان که در فتح سنگرهای سیاسی هرگز انگیزه مادی نداشته اند و به قصد تحقق دستورات و اجرای قوانین و سنت و با تبعیت از فرامین ولایت امر، در این غرصه قدم می گذارند (کرشی،1389).
امروزه، جنگ تازه ما با دشمنان انقلاب اسلامی، به طور جدی آغاز شده است. وظیفه تک تک بسیجیان، هجوم به سنگرهای اقتصادی است. امروز بسیجیان باید در مقابل حصر اقتصادی آمریکا، که برای ملت مظلوم ما تدارک دیده است، با ابزار کارآفرینی و اشتغالزایی بایستد و با همان توفندگی و حرارت، بار دیگر رسالت خود را به انجام برساند. بسیجیان متاسفانه علی رغم اهمیت مسائل اقتصادی همچون محرومیت زدایی، مصرف کالای داخلی، کارآفرینی، خودکفایی و ... در توسعه اقتصادی و اشتغال کشور، تاکنون ساختار و مدیریت منسجم برای سیاستگذاری، برنامه ریزی، حمایت، هدایت و نظارت بر توسعه، بر این مسائل در تشکیلات دولت و نیز بدنه بسیج استقرار نیافته و مجموعه اقدامات انجام شده خودجوش و به صورت پراکنده در حوزه های گوناگون پیگیری می شود. واقعیت این است که از سال های پایانی جنگ تحمیلی، کمتر صحنه ای برای جوانان گشوده و فراهم شده است تا آنان به اثبات قدرت اراده خود بپردازند. بسیج می تواند زمینه ساز آغاز دور جدیدی از باور، اعتماد و اتکاء به نیروی جوان و بی توقع در عرصة اقتصاد مقاومتی باشد (زارعى، 1391).
پیشینه تاریخی اقتصاد مقاومتی
نقطه مقابل امنیت اقتصادی، «بحران اقتصادی» است. علی بن ابی طالب(ع)، شاگرد برجسته مکتب اسلام، معتقد است؛ بحران اقتصادی در جامعه و گروه ها موجب نوعی بحران فرهنگی (بحران هویت) می شود: «کاَدَ الْفَقرُ اَنْ یکونَ کفراً» (صدوق، 1417ه ق، 371). و بحران فرهنگی نیز به ناهنجاری ها و نابسامانی های اجتماعی می انجامد. و در نهایت، چنین جامعه ای تحت تأثیر و کنترل ملت ها و کشورهای دیگر، استقلال خویش را از دست می دهد. در این صورت، حیات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن جامعه تحت تأثیر این سلطه دچار دگرگونی های عمیقی می شود. امیرمؤمنان، علی(ع) با دیدی موشکافانه به این مسئله، می فرماید:
هشدار که فقر و نیازمندی، بلا و بدبختی است و توسعه اقتصادی، امتیاز ویژه خدادادی است! خیر دنیا در تندرستی و بی نیازی است و بیماری و نداری همه شر است. فقر باعث بزرگ ترین مرگ ها است. کسی که غذای خود را نتواند تهیه کند، خطاهایش بسیار می شود. فقر سبب حقارت و زیردست شدن می شود. فقیر سخنش خریدار ندارد و مقام و مرتبتش دانسته نمی شود. فقیر اگر راست گو باشد، او را دروغ گو نامند و اگر زاهد و دنیاگریز باشد، نادانش خوانند. کسانی که به فقر گرفتار آیند، به چهار خصلت گرفتار می شوند: به سستی در یقین، کاستی در خرد، شکنندگی در دین و کمی شرم و حیا در چهره(رضی، 1412، ج4، 41 و 93؛ نوری طبرسی، 1408، ج2، 149؛ مجلسی، 1403، ج69، 47).
«محاصره»، «مصادره» و «ایجاد وابستگی»، از مهمترین دشمنی برای ایجاد بحران در شرایط جنگ برای سلطه اقتصادی است.
در چنین زمانی، حکومت های وابسته، تاب مقاومت نداشته، گاهی تسلیم شده از نیمه راه برگشته و فرمان بردار سلطه گران می گردند. چنین حکومت هایی هنگامی که احساس خطر کنند و با رنج و درد زندان و محاصره روبه رو گردند، چون محرک روحانی و ایمانی ندارند تسلیم خواست استعمارگران می گردند. اما حاکمان و حکومت هایی که از پشتوانه مردمی برخوردارند و دارای ایمان قوی هستند، هرگز تن به تسلیم نمی دهند و فشار و محاصره، ریشه ایمان آنها را محکم تر می سازد، به گونه ای که ضربات دشمن را با سپر صبر و شکیبایی پاسخ می دهند» (ر.ک: سبحانی، 1351،ج1، 282). البته در روابط میان ملت ها نیز همین فشار و سلطه گری و سلطه پذیری حاکم است.
مطالعه تاریخ اسلام نشان می دهد که عمده ترین «محاصره ها» و «مصادره ها» بر ضد آنها، زمانی که به عنوان اقلیت فعالیت می کردند، در سه دوره عمده تاریخی انجام پذیرفت که نخستین بحران اقتصادی، سال هفتم بعثت رخ داد و به «محاصره اقتصادی شعب ابی طالب» معروف شد. دشمن می خواست با قطع مایحتاج مسلمانان، آنها را به تسلیم وادارد. به همین دلیل، سران حکومت «مکه»، عهد نامه ای را با امضای هیئت عالی قریش به دیوار کعبه آویختند و سوگند یاد کردند که ملت قریش تا لحظه مرگ بر این اصول پایبند است:
1. هرگونه خرید و فروش با هواداران محمد(ص) باید تحریم شود.
2. کسی حق ندارد با مسلمانان ارتباط زناشویی برقرار کند.
3. ارتباط و معاشرت با آنان اکیداً ممنوع است.
4. در همه پیشامدها باید از مخالفان محمد طرف داری کرد.
با تصمیم ابوطالب(ع)، یگانه حامی پیامبر، شماری از بنی هاشم از مکه بیرون رفتند و در دره ای که میان کوه های مکه قرار داشت و به شعب ابی طالب معروف بود، اقامت گزیدند. این محاصره سه سال به طول انجامید و فرزندان بنی هاشم در این سه سال، دشوارترین شرایط زندگی را تجربه کردند، به گونه ای که گاه با نصف دانه خرما، روز را به پایان می رساندند. در این سه سال، آنان تنها در ماه های حرام از شعب بیرون می آمدند و به دادوستد می پرداختند. البته در این هنگام نیز از شر دشمنان اسلام در امان نبودند. برای مثال، هرگاه ابولهب شاهد معامله ای میان مکیان و بنی هاشم بود، در میان بازار فریاد می کشید و می گفت: مردم! قیمت اجناس را بالا ببرید تا از پیروان محمد(ص) قوه خرید را سلب کنید و خود نیز برای تثبیت قیمت اجناس، کالاها را به قیمت گران تر می خرید. سعد وقاص می گوید: شبی از میان دره بیرون آمدم، درحالی که نزدیک بود تمام قوا را از دست بدهم. ناگهان پوست خشکیده شتری را دیدم، آن را برداشته، شستم، سوزاندم و کوبیدم و بعد با آب مختصری خمیر کرده و از این طریق سه روز را به سر بردم(همانع ص281ـ 286).
بحران دوم اقتصادی، هم زمان با هجرت محمد مصطفی(ص) بنیان گذار مکتب نور و هدایت به مدینه، اتفاق افتاد که در آن، دولت قریش برای تأمین هدف های سیاسی خود، اموال مسلمانانی را که به مدینه هجرت می کردند، مصادره و آنان را از حق مسلم تسلط بر اموال خویش محروم می ساخت. در نتیجه، بسیاری از مسلمانان به دلیل مهاجرت پنهانی به مدینه، در برابر مصادره اموالشان به وسیله قدرتمندان جامعه مکه بسیار آسیب پذیر شدند.
سومین بحران اقتصادی مسلمانان صدر اسلام ناب در روز های آغازین کودتای خزنده، بر ضد تداوم حکومت حق، به وسیله کسانی انجام گرفت که سال دهم هجری در «سقیفه بنی ساعده» گرد آمده بودند. در این زمان، پیروان علی بن ابی طالب(ع) که در دوران حیات پیامبر(ص) به «شیعه» معروف شده بودند، در اقلیت قرار گرفتند. گروه های رقیب حاکم بر جامعه از آنجا که می ترسیدند مبادا درآمد «فدک»، برای مبارزه شیعیان با دستگاه خلافت پشتوانه مالی خوبی باشد، فدک را «مصادره» کردند. بنی هاشم و فرزندان عبدالمطلب را حتی از حقوق مشروع خود (خمس غنایم) بی بهره ساختند. به قول ابن ابی الحدید: «جمعیتی که باید به دنبال زندگی بروند و با کمال نیازمند ی به سر برند، هرگز توان کافی برای کسب حاکمیت را پیدا نمی کنند»(ابن ابی الحدید، 1387، ج16، 236 و 237).
از روزگاران گذشته تاکنون، افزون بر سیاست داخلی، ابزار اقتصادی یکی از تکنیک های مؤثر در اجرای سیاست های خارجی و نیز یکی از ابزارهای مؤثر سلطه و اعمال قدرت و نفوذ در صحنه بین الملل بوده است. اگر از دید حکومتی به این مسئله بنگریم، در می یابیم که دولت و حکومتِ استفاده کننده از این حربه، در تلاش بوده است تا با به وجود آوردن بحران اقتصادی برای حریفان و «وابسته» کردن آنها به خود، آنها را وادار به تغییر در رفتارهایشان سازد، به گونه ای که دگرگونی های ایجاد شده در رفتار آنان، منافع استفاده کننده از بحران اقتصادی را در پی آورد. بنابراین، در بسیاری از موارد، بهره گیری از حربه های اقتصادی، در سیاست ها و برخوردها، برای تأمین هدف های صرف اقتصادی نیست، بلکه ممکن است شخصیت هایی (حقیقی یا حقوقی)، که از این ابزار استفاده می کنند، هدف هایی سیاسی، اجتماعی، امنیتی، نظامی و حتی فرهنگی را دنبال کنند که تنها رفتار ظاهری آن شخصیت در چارچوب مسائل اقتصادی توجیه می شود.
در مطالعه سیاست خارجی پیامبر، عمده ترین مصداق بهره گیری از ابزار اقتصادی بر ضد حریف، اعلام ممنوعیت تجارت با قریش و هم پیمانان قریش بود. ایشان در قانون اساسی مدینه نوشت: «مسلمانان و یهودیان با قریش و کسانی که آنها را یاری می دهند، تجارت نخواهند کرد» (ابن هشام،1360، ج1، ص 484).
پس از استقرار دولت در مدینه، پیامبر برای تأمین هدف های سیاست خارجی خود، به گونه های متفاوتی از حربه های اقتصادی بهره می گرفت. برای مثال، ازآنجاکه پیامبر اکرم(ص)، به خوبی می دانست قریش به دلیل «تجارت های» بسیاری که با سرزمین های دور، به ویژه «شامات» دارد، بسیار آسیب پذیر است، به شیوه های گوناگون، افزون بر ایجاد ترس و دلهره در میان قریشیان و فشار روحی و روانی بر آنان، از اینکه مبادا امنیت اقتصادیشان به خطر افتد، به تحقیر سیاسی ـ نظامی آنها نیز اقدام کرد.
برای نمونه، در ماه هشتم از سال اول هجری، سی سوار به سرپرستی حمزه بن عبدالمطلب بر سر راه کاروان تجاری قریش فرستاده شد تا با کاروان برخورد کند که زد و خوردی انجام نپذیرفت. سپس، عبیده بن حارث با شصت سوار بر سر راه کاروان ابوسفیان فرستاده شد، تا آنها هم با کاروان برخورد کنند، ولی باز هم درگیری صورت نگرفت. بار دیگر، سعد بن ابی وقاص با هشت نفر دیگر، به سوی حجاز روانه شد. در ماه دهم، سال اول و ماه اول و سوم سال دوم نیز پیامبر(ص)، خود به منظور تعقیب کاروان های قریش تا ابواء و بواط و ذات العشیره پیش رفت، ولی با کاروان قریش روبه رو نشد. نمونه دیگر، حمله خودسرانه عبدالله بن حجش، به کاروان تجاری قریش در ماه حرام و مصادره اموال آنان بود که پیامبر(ص) از این مسئله ناخرسند شد. با نزول آیاتی، که حاکی از بخشودگی مرتکبین این خلاف بود، پیامبر غنایم جنگی به دست آمده از قریش را تقسیم کرد.
حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم، با این اعمال به قریشیان و سایر قبیله های ساکن «شبه جزیره» هشدار داد که در صورت هرگونه تجاوز و ایجاد ناامنی برای مسلمانان، «امنیت اقتصادی» آنان به خطر خواهد افتاد.
امروز حربة اقتصادی به شکل های گوناگونی، از جمله اعطا یا عدم اعطای وام، صدور تکنولوژی یا خودداری از آن، تحریم تجاری و بازرگانی، محاصره اقتصادی، مسدود کردن دارایی ها، افزایش یا کاهش تعرفه گمرکی، مشارکت یا عدم مشارکت در سرمایه گذاری ها و مواردی مانند آنها دیده می شود. بدین ترتیب، هر اندازه دولتی قدرت و توانایی کمتری داشته، وابستگی آن به سایر دولت های بیشتر باشد، در مقابله با حربه های اقتصادی، مالی و تکنولوژیک آسیب پذیرتر خواهد بود. این حربه، در دوران صلح و یا جنگ، می تواند در تغییر رفتار دولت ها بسیار مؤثر افتد.
راهبردهای دشمنی در تسلیم
ـ تضعیف روحیه و ناامید کردن مردم با بزرگ نمایی تأثیر تحریم ها؛
ـ القای به بن بست رسیدن نظام؛
ـ تلاش و برنامه ریزی برای مصداق سازی؛
ـ مانور شدید رسانه ای بر روی افزایش قیمت کالاهای و خدمات؛
ـ تحریک نافرمانی مدنی؛
ـ تشویق به خرید دلار و ذخیره سازی آن، با هدف تضعیف بیش از پیش پول ملی؛
ـ رصد میزان نقدینگی سرگردان در کشور و بهره گیری سوء از آن؛
ـ تحریک افکار عمومی به خروج نقدینگی از بانک ها و موسسات مالی؛
ـ القای کاهش شدید درآمدهای کشور، به واسطه عدم فروش نفت و فروپاشی قریب الوقوع اقتصاد کشور؛
ـ القای عدم مشارکت نخبگان در تصمیم گیری های اقتصادی.
مؤلفه های مقاومتی
ـ تشخیص حوزه های فشار و تلاش برای کنترل و بی اثرساختن آن، و تبدیل فشارها به فرصت، برای کاهش وابستگی و تاکید بر خودکفایی؛
ـ جست وجوی راه های برون رفت از فشارهای نظام سلطه، با اتکای به ظرفیت های داخلی؛
ـ توجه به تولیدات داخلی، استفاده از نیروی کار و سرمایة داخلی، اتکا بر اقتصاد «دانایی محور»، توجه خاص به تولید کالا های اساسی و محصولات زیر بنایی؛
ـ به کارگیری توانمندی های داخلی برای شکوفایی اقتصاد بومی و ملی؛
ـ نقش اساسی و محوری به مردم در انجام فعالیت های اقتصادی و ایفای نقش مکمل و جایگزین توسط دولت؛
ـ جهت گیری سیاست های تجاری به کشور های همسایه؛
ـ باور به اینکه مصرف کالاهای آمریکایی و انگلیسی به معنی کمک به اقتصاد دشمن است؛
ـ پرهیز از اسراف، و تجمل گرایی و تقلیدگرایی؛
ـ مقابله جدی با فساد مالی و رانتخواری؛
ـ کم کردن نیاز کشور به واردات با تولید کالاهای با کیفیت؛
ـ تقویت ارزش پول ملی، با اتکا به تولید داخلی؛
ـ افزایش اشتغال و کاهش بی کاری؛
ـ مصرف بهینه کالاها و خدمات؛
ـ مردمی کردن اقتصاد.
فلسفه تشکیل بسیج
یکى از ساختارهاى قوام بخش جوامع کنونى، نهادها و تشکل هاى «مردم نهاد» موسوم  به «سازمان های غیر دولتی» هستند که در ابعاد و اشکال مختلف و در زمینه هاى گوناگون، در حال فعالیت مدنى و اجتماعى هستند (شیرین،1388، ص13). بسیج، نهادى اجتماعى با ابعاد متعدد و وسیع براى پاسخگویى به نیازهاى اساسى جامعه، اعم از سیاسى، فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و در صورت نیاز، امنیتى و نظامى مى باشد (خزایی،1387، ص68). بسیج، ابتدا در کاربردى نظامى، برای محافظت از انقلاب اسلامى تبلور یافت و بنابر آنچه در سال هاى بعد نیز توسط رهبر کبیر انقلاب و پس از ایشان، مقام معظم رهبرى، به عنوان رهنمود بیان شده، مشخص مى شود که بسیج یک سازمان صرفاً نظامى نبوده و نیست حتى سازمان هم نیست؛ اگرچه جلوه اى از آن در سازمان نیروى مقاومت بسیج جلوه گر شده است (حسنی آهنگر و بزمشایی، 1388، ص63).
بسیج، به مثابه تجلی مشارکت مردم در گذر نظام از شرایط و بحران های گوناگون، نهادی است که به ابتکار و دوراندیشی عالمانه حضرت امام(ره) تأسیس شد. در اساسنامه بسیج مستضعفان، بسیج را به این صورت تعریف کرده اند:
بسیج نهادى است تحت فرماندهى مقام معظم رهبرى، که هدف آن نگهبانى از انقلاب اسلامى و دستاوردهاى آن و جهاد در راه خدا و گسترش حاکمیت قانون خدا در جهان طبق قوانین جمهورى اسلامى ایران و تقویت کامل بنیه دفاعى، از طریق همکارى با سایر نیروهاى مسلح و همچنین کمک به مردم هنگام بروز بلا و حوادث غیرمترقبه مى باشد (کیاکجوری،1389،ص28).
مقام معظم رهبرى نیز در این زمینه فرمودند:
بسیج به معناى فرد یا مجموعه آماده برآوردن نیازهاى انقلاب اسلامى است، بسیجى کمر بسته اسلام و انقلاب است، اهمیت بسیج در داشتن یک درک متعالى از مسائل کشور و جهان است. بسیج باید جلوتر از همه وارد عرصه علم بشود و عرصه هاى علم، فناورى و نوآورى هاى علمى را تصرف نماید (نبوی،1388، ص17).
فلسفة بیج با هر نگرشی که مورد بحث و بررسی قرار گیرد، موید این نکته بوده که می بایست نوعی فرآیند داوطلبانه تجمیع نیروی انسانی و امکانات با بهره گیری از مدیریتی کارآمد صورت پذیرد. افراد دخیل در چنین فرآیندی بشکل توأمان در پی گسترش منافع اجتماع، تدارک خدمات عمومی اجتماعی و حمایت از کارکرد دستگاه های اجرایی و در صورت نیاز کمک داوطلبانه در جهت پیشبرد امور اجتماعی هستند.
بسیجی آرمان خواه و اصول گراست و با هر چه که با اصول مکتبی او ناسازگار باشد، سرستیز خواهد داشت. بسیجی مخلص برای ادای دین زمان و مکان نمی شناسد. برای بسیج و تلاش بسیجی شب و روز مفهوم ندارد. دغدغه او مبارزه با فقر و بدبختی است(آزاد ارمکی،1376).
حضرت امام خمینی بسیج را یک فرهنگ، که در بین مردم قرار دارد، معرفی نموده که ریشه در باورهای انقلابی، اسلامی و ملی ایران دارد. معنویت، شجاعت، ولایت، آگاهی و شناخت، دشمن شناسی، حریت از شاخص های این تفکر محسوب می گردند.    
رهبر معظم انقلاب اسلامی، در رابطه با ضرورت حضور بسیج در عرصه های مختلف می فرمایند:
در دوران جنگ بسیج مال جنگ است، در دوران پشتیبانی مال پشتیبانی، در دوران علم مال تحصیل و تدریس و در دوران سازندگی مال سازندگی است. بسیج به معنای حضور شجاعانه، فداکارانه و مخلصانه انسان های پیشگام در تمامی عرصه های مورد نیاز نظام اسلامی و کشور است.(همان)
اهمیت بسیج در شکوفایی اقتصاد مقاومتی
در حال حاضر، شکاف عظیم و روزافزون میان عرضه و تقاضای نیروی کار، علاوه بر پیچیده تر نمودن معضلات اقتصادی، موجب ایجاد تعارضات اجتماعی و سیاسی در کشور گردیده است و بحران هایی را پیش روی نظام جمهوری اسلامی قرار خواهد داد، این تهدیدی جدی علیه امنیت ملی و توسعه کشور است. بنابراین، برای تعدیل مشکلات اقتصادی و رسیدن به اهداف اشتغال پایدار در سند چشم انداز، ضروری است که همة ارکان نظام جمهوری اسلامی و آحاد جامعه اسلامی، با مد نظر قرار دادن فرمایشات رهبری انقلاب، خود را در راه رسیدن به این امر متعهد دانسته، و از هیچ تلاش و کوششی فروگذاری ننمایند. بسیج نیز به عنوان یک نهاد مردمی – اسلامی، که داعیه دار تبعیت محض از فرامین ولی فقیه جامعه اسلامی است، یکی از ارگان هایی است که هم با توجه به فلسفه وجودی آن و هم با توجه به گستردگی طیف های مردمی در برگیرنده و هم گستردگی جغرافیایی سازمان خود، می تواند نقش بسیار مهم و حیاتی در این زمینه ایفا نماید(شیرین،1388). از این رو، ورود بسیج به حوزه اقتصادی برای تعدیل معضلات مربوط به اشتغال و بیکاری ضرورتی روزافزون دارد.  
بی شک هر کشوری تجهیزات و نیروهای برتر خود را به عنوان عقبه استراتژیکی برای  شرایط بحران در نظر می گیرد که بالاترین آن، سلاح های کشتار جمعی است. در کشور جمهوری اسلامی ایران، عقبه استراتژیک آن عبارت است از: عناصر مؤمن و فداکار به نام «بسیجی» که حماسه ساز قرن بیستم است.
نهاد پربرکت بسیج در پنجم آذر ماه 1359 ه.ش، به فرمان حضرت امام خمینی(ره) بنیان نهاده شد. به اقتضای گسترش و انسجام بیشتر سازمان، این ارتش بیست میلیونی، در سال 1368 با نام «نیروی مقاومت بسیج» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به عنوان یکی از نیروهای پنجگانة سپاه مورد تأیید مقام عظمای ولایت و فرماندهی کل قوا حضرت آیت الله خامنه ای قرار گرفت.
در اصل 151 قانون اساسی نظام مقدس جمهوری اسلامی، اشاره شده است به حکم آیة واعدوا لهم مااستطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدو الله و عدوکم(انفال:60). دولت موظف است برای همة افراد کشور برنامه و امکانات آموزش نظامی را بر طبق موازین اسلامی فراهم نماید، به طوری که همة افراد توانایی دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی را داشته باشند. بدین ترتیب، در زمان حال و آینده، گسترش بسیج و ایجاد آمادگی در توده های مردم برای حضانت و صیانت از جمهوری اسلامی ایران، مواجه با هیچ گونه خلاء قانونی از سوی قانونگذاران و کارگزاران نظام نخواهد شد. علاوه بر آن، آموزه های الهی که اساس تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران بر آن مبتنی است، حفظ آمادگی در برابر دشمن را در هر زمان و مکان برای اهل ایمان (بسیجیان)، توصیه نموده است.
حضرت امام(ره)، در این زمینه فرموده اند:«قضیة بسیج، همان مسئله ای است که در صدر اسلام بوده. وقتی جنگ می شد، طوایف مختلف می آمدند و به جنگ می رفتند. این مسئلة جدیدی نیست و در اسلام سابقه داشته است» (امام خمینی،1380).
بنابراین، سازمان ها، و مراکز فرهنگی- آموزشی، همچون بسیج از دو طریق به گونه ای کارآمد در بازسازی و توسعه موفقیت آمیز اقتصادی، در بسیاری از جوامع توسعه یافته مشارکت می کنند: اول، تربیت نیروی انسانی با کیفیت از نظر علمی و فنی و به تعداد لازم؛ دوم، ایجاد محیط و شرایط تحقیق و توسعه که پیشرفت پایداری را در توسعه صنعتی امکان پذیر می سازد( مهرعطا ،1391). با توجه به اینکه، هنوز مدل ثابت و مناسبی به اقتصاد مقاومتی ارائه نشده و از الگوی خاصی دنباله روی ندارد، این مدل می تواند، طرح اولیه جهت اقدامات بعدی باشد. لذا لزوم توجه به اقتصاد مقاومتی در این تحقیق، با مطرح کردن این بحث مورد بررسی قرار می گیرد.
بسیج به لحاظ مأموریت هایی که برای آن تعریف شده است، در تمامی صحنه های سیاسی، نظامی، فرهنگی، اقتصادی و... انقلاب حضور فعال دارد و بسیاری از گره ها و مشکلات را به دست توانای خود می گشاید.
به جرأت می توان گفت. در هیچ یک از جنگ های تاریخ بشری، چنین نیرویی با چنین وسعت و توان، آن هم منبعث از آرمان های دینی و عقیدتی، برای دفاع از یک سرزمین، متشکل و منسجم نشده است. تنها در طول حیات انقلاب اسلامی، این نیروی عظیم با رسالتی عظیم تر پا به عرصه ظهور نهاده و در همة جوانب از جمله بازدارندگی و مقابله با تهدیدات سخت افزاری، سازندگی، علمی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وارد شده و به بهترین نحو، رسالت خود را به انجام رسانده است.
یکی از بارزترین کارکردهای بسیج، کارکرد رزمی در عرصه بازدارندگی و مقابله با تهدیدات سخت افزاری است. بسیج توانست با بهره گیری از تجربیات ارزشمند دفاع مقدس، نقش بازدارندگی و مقابله با تهدیدات خود را به بهترین نحو ایفا کند. امروز تحقق دفاع همه جانبه و تنها راه مقابله و مقاومت در برابر تهدیدات دشمن، تقویت، توسعه و گسترش بسیج جنگ نرم اقتصادی است، تا  ضمن رسیدن به شکوفایی اقتصادی، جوانان از تیر رس اهداف خصمانه و شوم بیگانگان، که مهم ترین آن ناشی از بیکاری و عدم اشتغال جوانان بسیجی است، دور بمانند؛ چرا که حضرت امام(ره)، معتقد بود: «اگر بر کشوری نوای دلنشین تفکر بسیجی طنین انداز شود، چشم طمع دشمنان و جهانخواران از آن دور خواهد گردید».
امروزه در عرصه جهانی، افراد خلاق، نوآور و مبتکر به عنوان کارآفرینان منشأ تحولات بزرگی در زمینه صنعتی، تولید و خدماتی شده اند و از آنان نیز به عنوان قهرمانان ملی یاد می شود، چرخ های توسعه اقتصادی، همواره با توسعه تولید و سرمایه گذاری به حرکت در می آید. اگر روزی بسیجیان ما قهرمانان عرصه های جبهه و جنگ علیه کفر بودند، هم اکنون می توانند قهرمانان عرصه سازندگی، اقتصاد، اشتغال و توسعه باشند.
ویژگی های مشترک نخبگان اقتصادی و بسیجیان
با توجه به ویژگی هایی که محققان مختلف، برای نخبگان اقتصادی  برشمرده اند، بسیجیان و نخبگان اقتصادی در صفات زیر مشترک هستند :
1. ریسک پذیری؛
2. نوآوری، خلاقیت؛
3. اعتماد به نفس؛
.4. اهل عمل و کار بودن؛
5. آرمانگرایی؛
6. پیشقدم بودن؛
7. پشتکار زیاد؛
8. آینده گرایی؛
9. نیاز به توفیق؛
10. فرصت گرا بودن.
نقاط قوت بسیج در استراتژی توسعه اقتصادی
ـ سرمایه اجتماعی درون‏گروهی بالا؛
ـ داوطلبانه بودن و خودانگیزشی؛
ـ رعایت اصول اخلاقی و دینی؛
ـ اجرای کار گروهی و مشارکت در تصمیم‏گیری؛
ـ وجود آرمان مشترک؛
ـ نوآوری و خلاقیت اعضا؛
ـ مسئولیت‏پذیری اجتماعی؛
ـ ماهیت غیردولتی؛
ـ بهره‏برداری کاراتر از بازار و کاهش هزینه‏های غیرمستقیم؛
ـ سلسه مراتب واقعی؛
ـ فقدان مقررات محدودکننده؛
ـ گستردگی در جامعه؛
ـ ایثار و از خودگذشتگی.
استفاده از پتانسیل بسیج در جهت نهادینه کردن اقتصاد مقاومتی در جامعه
1. ظرفیت های اجتماعی
بسیجیان عضو پایگاه های مقاومت در فضایی غیر رسمی، با امکانات کم، فارغ از تمایزات تحصیلی، جغرافیایی، دینی، قومی، زبانی و سنی، در کنار هم و به شکل گروهی حاضر می شوند. این ویژگی های اجتماعی، در جامعه پایگاه مقاومت، از آن، یک اجتماع خاص و منحصر به فرد می سازد. روابط غیر رسمی و خالصانه و بی پیرایه رایج در جامعه بسیجی پایگاه، جو این زیر سیستم را از سایر زیر سیستم های جامعه متمایز می کند. غیر رسمی بودن و جو محیطی سالم، پویا و صمیمی پایگاه، به عنوان یکی از ویژگی های سازمان های فرهنگی- اقتصادی، می تواند بسیار قابل توجه بوده و اهمیت بهره گیری از سایر ظرفیت های بالقوه را در چنین جوی دو چندان کند.
1. مردمی سازی اقتصاد؛
2. اشاعه فرهنگ کار و تلاش؛
3. حلقه اتصال و متحد کننده مردم؛
4. شرکت داوطلبانه در فعالیت های عام المنفعه اجتماعی؛
5. اشاعه مشارکت و همکاری در بین بسیجیان؛
6. دوری از تجمل گرایی و اسراف؛
7. عدم وجود انگیزه اقتصادی و مالی در بین اعضاء؛
8. فاقد وابستگی حزبی و جناحی؛
9. نگاه مثبت دولت به بسیج.
2. ظرفیت های انسانی
بسیجیان حاضر در پایگاه های مقاومت، نیروی انسانی بسیار خوبی برای انجام فعالیت های مربوط به اشاعه فرهنگ اقتصاد مقاومتی هستند که می توان با ایجاد انگیزه در آنان، از طریق راهکار های زیر، برای پیشرفت آنان استفاده کرد.
1. در نظر گرفتن کار پاره وقت برای فعالیت های مربوط به دفتر کارآفرینی، اتاق فکر، مرکز رشد موقت، نمایشگاه دستاورد های بسیجیان، کار گاه مهارت ها، کتابخانه و...؛
2. هدایت جامعه برای احصای ظرفیت های تولیدی بالقوه داخلی، برای بهره برداری بهینه در راستای حمایت از تولید ملی و مقابله با تحریم ها؛
3. در نظر گرفتن تسهیلاتی در اعطای وام قرض الحسنه برای بسیجیان فعال اقتصادی؛
4. معرفی تشویق بسیجیان فعال  در زمینة کار آفرینی در مراسم ها؛
5. خرید کالاهاى ایرانی؛
6. توجه به افزایش بهره ورى و نیز صیانت از سرمایه هاى ملی؛
7. عدم تأکید بر منافع شخصى و پرهیز از غرور و حسادت؛
8. حمایت از تولیدات داخلی؛
9. افزایش بودجه های عمرانی بسیج با هدف افزایش تولیدات داخلی.
3. ظرفیت های علمی
بسیجیان عضو در پایگاه های مقاومت دررشته های مختلف دبیرستان و یا دانشگاه تحصیل می کنند. هر یک، اطلاعات و مهارت هایی دارند که به دلیل عدم توجه کافی و پرورش آنها و عدم توانایی در به کار گیری آنها، در بازار کار هم، از تمام ظرفیت بالقوه خود بهره نمی گیرند. راهکارهای زیرمی تواند بر استفاده بهینه از این ظرفیت ها موثر بوده، و ضمن توسعه اقتصادی در جامعه، موجب جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی های گران بهایی شود که برای آموزش این فراگیران در محل تحصیل خود صرف شده است.
1. احصای موانع و مشکلات ساختاری و فرایندی شکل گیری اقتصاد مقاومتی و تلاش برای حل آن؛
2. تلاش برای تولید ادبیات اقتصاد مقاومتی و مقابله با تحریم ها، توسط گروه های مرجع و مسئولان ذی ربط، که در بین مردم اعتبار و جایگاه ویژه دارند؛
3. تلاش برای فرهنگ سازی اقتصاد مقاومتی و تبدیل مقابله با تحریم ها، به یک خواست ملی به مانند انرژی هسته ای؛
4. شناسایی مهارت های علمی وعملی بسیجیان؛
5. آگاهی بخشی به بسیجیان نسبت به ظرفیت های علمی موجود در پایگاه های مقاومت؛
6. آموزش به کار گیری مهارت ها؛
7. استفاده از بسیجیان فعال در زمینه اقتصادی در جهت آموزش دیگر بسیجیان؛
8. فراخوان مقاله در مورد ارتباط موضوعات مختلف در رشته های متنوع با اقتصاد مقاومتی؛
10. آموزش بسیجیان در راستای اهداف، اصول و روش های اقتصاد مقاومتی؛
11. تشویق بسیجیان به انجام تحقیقات اقتصاد، تولیدی؛
12. برگزاری مسابقات گروهی در زمینةخلاقیت، ایده پروری و... .
4. ظرفیت های زمانی
طبق قوانین پایگاه های مقاومت بسیج، هر بسیجی در طول هفته، در باید با پایگاه خود ارتباط برقرار کند. اگر فرض کنیم بسیجی در هر هفته، 14 ساعت را در پایگاه مقاومت سپری می کند. معمولا بسیجیان از زمان حضور در پایگاه استفاده مفید وموثری نکرده، عمدتاً برای گفتگوی دوستانه با یکدیگر و... از آن بهره می برند. از این رو، در صورتی که از این ظرفیت های زمانی برای آموزش مهارت های اقتصادی اقدام شود، می توان از وقت بسیجیان به نحو مطلوب و موثر استفاده نمود. برای بهره گیری اثربخش از ظرفیت های زمانی بسیجیان در پایگاه های مقاومت، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:
1. برگزاری دوره های آموزشی مفاهیم اقتصاد مقاومتی؛
2. برگزاری جلسات سازمان یافته و هدفمند هم اندیشی و بحث و گفتگو پیرامون مباحث کار، اشتغال، مسائل اقتصادی و تولیدی؛
3. ایده پروری؛
4. فعالیت های تیمی؛
5. برگزاری مسابقات خلاقیت؛
6. ایجاد گروه اقتصاد مقاومتی، تعریف وظایف و اختیارات گروه و ثبت نام بسیجیان علاقمند؛
7. دعوت از مبتکران، نخبگان، تولید کنندگان داخلی موفق برای جلسات هم اندیشی؛
8. انجام تحقیقات تولیدی و نوآورانه توسط بسیجیان؛
9. معرفی رشتة دانشگاهی مناسب عملی و موثر در تولید کشور برای بسیجیان؛
10. فرهنگ جلوگیرى از خروج ارز.
5. ظرفیت های مکانی
هر پایگاه مقاومت، معمولاً دارای دو بخش فضاهای عمومی و فضاهای اختصاصی است. فضاهای عمومی شامل: نمازخانه، کتابخانه، سالن ورزش، راهروهای مشترک و سالن مطالعه می باشد. فضای اختصاصی شامل اتاق فرماندهی و... می شود. برای آموزش مفاهیم اقتصاد مقاومتی و توسعه ویژگی های فرهنگی در بسیجیان، می توان از این ظرفیت های مکانی به شرح زیر استفاده کرد:
ـ ایجاد اتاق فکر؛
ـ ایجاد دفتر اشتغال؛
ـ ایجاد نمایشگاه دستاورد های بسیجیان در زمینة اقتصاد مقاومتی؛
ـ ایجاد کارگاه انتقال مهارت ها؛
ـ ایجاد بازار بورس ایده؛
ـ ایجاد کتابخانه کار، اشتغال، تولید؛
ـ استفاده از اماکن عمومی پایگاه ها برای انجام مراسم و سخنرانی ها؛
ـ تلاش براى ارتقا کیفیت محصولات؛
ـ ایجاد فرصت های شغلی مولد؛
ـ توسعه مشاغل خانگی.
6. ظرفیت های روانی
اکثر بسیجیان پایگاه ها، در حال حاضر از قشر جوان جامعه هستند و جوانی دوران تربیت پذیری است و فرصتی است که در آن عقاید و فرهنگ ها ریشه دار شده و تثبیت می گردد. بنابراین، توسعه خصوصیات اقتصادی در آنها می تواند عامل موثری در توسعه روحیه کار آفرینی و اشتغال باشد. گسترش روحیه اقتصادی در بسیجیان، موجب نزدیکتر شدن شغل آنها به علایقشان و در نتیجه، افزایش چشمگیر بهره وری می شود. از آنجا که تغییرمحیط موجب تغییر احساسات در افراد می شود (بلانچارد، ترجمه امینی، 1379). راهکارهای زیر برای گسترش روحیه اقتصادی در محیط پایگاه ها پیشنهاد می شود:
1. مقابله با اظهارنظرهای غیرمسئولانه که منجر به ملتهب شدن فضای جامعه و نا امنی روانی می شود؛
2. آماده سازی مردم و مسئولان ذی ربط برای فرهنگ سازی مقابله با تحریم ها و ضرورت مصرف کالاهای ایرانی با هدف حمایت از تولید داخلی و تقویت اقتصاد کشور؛
3. تلاش برای تغییر تفکر و نگرش مردم نسبت به مصرف کالاهای ایرانی و قبح مصرف کالای خارجی و کالای قاچاق؛
4. تقویت روحیه مسئولیت پذیری؛
5. کاهش روحیه خود تخریبی؛
6. افزایش امید به زندگی؛
7. تقویت ریسک پذیری؛
8. تقویت اعتماد به نفس؛
9. تقویت آینده نگری؛
10. تقویت روحیه فرصت گرایی؛
11. تقویت واقع بینی؛
12. تقویت انعطاف پذیری؛
13. تقویت هدف گرایی؛
14. تقویت روحیه همکاری و کار گروهی؛
15. تقویت روحیه خود اتکایی؛
16. تقویت اراده و پشتکار؛
17. تقویت مثبت اندیشی؛
18. تقویت روحیه سر سختی در برابر شکست.
7. منابع اطلاعاتی
در سند چشم انداز بیست ساله کشور، تمام افراد، بویژه نخبگان جامعه، که از جمله آنها بسیجیان هستند، باید به منابع دسترسی داشته باشد و از محدودیت های پژوهش مطلع گردند. هر پایگاه مقاومت، می تواند دارای یک یا چند کتابخانه یا سایت کامپیوتری باشد که منابع اطلاعاتی مناسبی برای انجام تحقیقات و آموزش های اقتصاد مقاومتی هستند. راهکار های زیر می تواند در تقویت این ظرفیت ها وبهره گیری بهینه از آنها موثر باشند:
1. شناسایی متغیرهای پیش برنده و متغیرهای ضد اقتصاد مقاومتی و برنامه ریزی برای مدیریت آن؛
2. رصد رفتار گروه ها و جریانات سیاسی در دامن زدن به بی ثباتی ها، یا موج سواری ها از مشکلات اقتصادی و ارایه پاسخ های اقناعی با رویکرد حفظ وحدت ملی؛
3. تشدید حفاظت از اطلاعات، مکاتبات، مراودات، و مبادلات بخش های مختلف اقتصادی  با کشورهای مختلف در راستای دور زدن تحریم ها؛
4. تجهیز کمی وکیفی سایت های کامپیوتری پایگاه ها؛
5. اتصال کامپیوترهای سایت کامپیوتری پایگاه ها به شبکه اینترنت؛
6. تجهیز کتابخانه های پایگاه ها به نشریات، مقالات و کتاب های اقتصاد مقاومتی؛
7. فراهم کردن شرایطی امن برای فعالان اقتصادی؛
8. توجه به راهبردهای بومی برای مقابله با هجمه دشمن.
8. ظرفیت های ترویجی و تبلیغی پایگاه های مقاومت
پایگاه های مقاومت بسیج، فضای بسیار مناسبی برای تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم ، و ترویج روحیه و فرهنگ اقتصاد مقاومتی است. در این راستا، راهکارهای زیر می تواند بسیار موثر باشد:
1. فرهنگ سازی اقتصاد مقاومتی از طریق شبکه های اجتماعی (مساجد، حسینه ها، هیات های مذهبی، گروه های مرجع و نخبگان)؛
2. تلاش برای حفظ آرامش جامعه و مقابله جدی با هرگونه تنش زایی و تشویش اذهان عمومی؛
3. انعکاس توانایی های بخش های مختلف اقتصادی در مقابله با تحریم ها و پشتیبانی کننده از سایر واحدهای تولیدی؛
4. پخش منظم، مستمر وهدفمند بروشورهای آموزش اقتصاد مقاومتی در پایگاه های مقاومت؛
5. پخش مستمر داستان زندگی افراد و کشورهای موفق؛
6. نصب پوسترهای مربوط به اقتصاد مقاومتی در محیط پایگاه؛
7. نصب شعار اقتصاد مقاومتی در محیط پایگاه؛
8. برگزاری مسابقاتی برای ترویج فرهنگ و روحیه اقتصاد مقاومتی، مانند مسابقه بهترین شعار اقتصاد مقاومتی، مسابقه خلاقیت و...؛
9. معرفی یک روز، به عنوان روز«تولید یا مصرف کالای داخل» در پایگاه ها؛
10. انتشار نشریه اقتصاد مقاومتی شامل اخبار و... .
نتیجه گیری
در کشور ما اندیشة بسیج، یکی از نکات و موارد حیاتی است که برای تحقق چشم انداز بیست ساله کشور و گسترش روحیه خلاقیت و نوآوری در همه قلمروها بدان نیاز است. بسیجی بودن قبل از آنکه یک نوع عمل باشد، یک نوع طرز تفکر است، یک نوع بینش است. نتیجه آن، تغییر در رویکردها خواهد بود. اخیراً بر ضرورت و نقش تفکر بسیجی در توسعه اقتصادی بسیار تأکید شده است. اغلب سیاستگذاران بر این باورند که  تفکر بسیجی، تفکری مولد است، به طوری که می توان ایده های ناب بسیج را در جهت تحقق اهداف سازمان ها و بنگاه های اقتصادی به کار گرفت. در فضای کنونی، باور مسئولان بر این است که ارایة راهکارهای اقتصادی برای مشکلات کشور، سخت تر از دوران دفاع مقدس نیست. بسیج در این زمینه، صلاحیت خود را به اثبات رسانده است. بسیجی در مفاهیم و ادبیات موجود در این حوزه، دارای معانی گسترده ای می باشد که در ادامه، اشاره اجمالی به ویژگی های کلیدی این افراد شده است.
نقش آفرینی نیروهای مردمی و بسیج، در عرصة دفاع مسلحانه خلاصه نمی شود و در هر لحظه، که تمامیت کشور، نظام، منافع ملی و اهداف بلند مدت ایران مورد تهدید واقع شود، مستحکم ترین دژ دفاعی در برابر هر گونه آسیب احتمالی حضور آگاهانه و موثر مردم در صحنه می باشند. از این رو، دولت اسلامی موظف است تا زمینه مشارکت فعال مردم را در عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی نظامی و اقتصادی را فراهم آورد. این مزیت رقابتی و منحصر به فردی است که صرفا نظام های کاملاً مردمی در اختیار دارند در تمامی تعاملات داخلی و بین المللی ، می توان از آنها به نفع ملت و کشور بهره برداری نمود.
لازم به یادآوری است پس از گذشت چهارده سال از پیروزی انقلاب اسلامی، به اذعان مراکز تحقیقاتی مربوط، کشور ایران به برکت بسیج اقشار مختلف، به لحاظ توسعة اقتصادی و پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی، جهش چشم گیر و ناباورانه ای داشته است. اما هیچ گاه زندگی مرفه و مجلل، تکنولوژی برتر، انباشت ثروت و... جزء شعائر آنها نبوده و تنها سخن اصلی آن رفع تبعیض و عدالت بوده است. از این رو، مکتب رهایی بخش اسلام و بسیجیان مؤمن به آن، می تواند به عنوان الگوی کارآفرینی و اشتغال، مقاومت و ایستادگی در برابر هجمه ها و توطئه های اقتصادی و تحریم های شکننده غرب و دفع تهدیدات مطرح شوند.
اگر برای اقتصاد موفق به نظر می رسد، باید تولیدات را در کشور با استفاده از پتانسیل های بسیج بیشتر مورد توجه  قرار داد. باید گفت: از آنجا که اکثر بیکاران جامعه از اقشار جوان کشور هستند و بیشتر اعضای بسیج نیز جوان هستند و به دلیل ارتباط نزدیک، صمیمی و مداوم اعضای آن می تواند کارساز باشد و ادغام نیروی جوانی و تفکر بسیجی و تولیدی منجر به اشتغال در جامعه می شود؛ زیرا مسلماً تولیدکنندگان بسیجی با توجه به خصوصیات ممتاز و برجستة خود قادرند. در چنین شرایطی، منابع را برای ایجاد رشد و توسعه در زمینه های تولید و منابع انسانی فراهم کرده، اشتغال و کسب و کار جدید ایجاد نمایند. ویژگی چند منظوره بسیج و آمادگی برای حضور در همة عرصه ها، از جمله سازندگی و کارآفرینی، بازدارندگی و دفع تهدیدات دشمنان، فعالیت های اجتماعی تأثیرگذار، امدادرسانی، مدیریت گذران اوقات فراغت جوانان و نوجوانان این نهاد را به سرمایه ای بی بدیل در عرصه تولیدی و اشتغالزایی تبدیل کرده است. از این رو، با استفاده از ظرفیت های اجتماعی، انسانی، مکانی، زمانی، منابع اطلاعاتی، روانی، ظرفیت های ترویجی و تبلیغی پایگاه های مقاومت می توان به رشد و توسعه اقتصادی در جامعه کمک کرد.
بسیج به عنوان یک نیروی انقلابی و مردمی، با توجه به فلسفة وجودی خود و همچنین، تنوع طیفی اقشار در برگیرنده خود و نهایتاً حوزة گسترده فعالیت خود در سطح کشور، توان بالقوه ای در حوزه اشتغال، تولید و نوآوری دارد. این ظرفیت ها و قابلیت های موجود در بسیج را می توان در حوزه های مختلف برای دستیابی به اهداف والای نظام جمهوری اسلامی به کار گرفت. در بلندمدت این اهداف نیز چیزی نیست جز سربلندی مهین اسلامی، در تمامی عرصه های اقتصادی، امنیتی، سیاسی و اجتماعی است.
منابع
ابن ابی الحدید، 1387ق، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ابن هشام، عبدالملک، 1360، سیرة النبویة، ترجمة رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانی، تهران، خوارزمی.
آزادارمکى، تقى، 1376، «تأملى جامعه شناختى در بررسى ویژگى هاى فرهنگ بسیجى»، بسیج، ش15.
بلانچارد، کنت، جان پی کارلوس، آلن رندولف، 1379، سه کلید توان افزایی، ترجمة مهندس فضل الله امینی، تهران، افرا.
حسنى آهنگر، محمدرضا و حمید بزمشایی، 1388، «به کارگیرى راهبرد فوق فناورى نرم»، مطالعات بسیج، ش 42.
خزایى، على اکبر، 1387، «تهدید نرم، خاستگاه ها، کارکردها و راه هاى مقابله؛ با تأکید بر نقش بسیج»، خلیج فارس و امنیت، ش 92ـ93.
زارعى، موسى، 1391، «الزامات اقتصاد مقاومتى»، پیام انقلاب، ش 63.
سبحانی، جعفر، 1351، فروغ ابدیت، قم، دار التبلیغ اسلامی.
سریع القلم، محمود، 1387، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک.
شیرین، على، 1388، «رسانه بسیج و بسیج رسانه ها»،  امید انقلاب، ش 401.
صدوق، محمد بن علی، 1417ق، امالی، قم، مرکز الطباعه و النشر فی مؤسسه البعثه.
کرشی، مسعود، 1389، قابلیت های بسیج و سرمایه اجتماعی، قدرت نرم و سرمایه اجتماعی، تهران، دانشگاه امام صادق.
کیاکجورى، کیانوش، 1389، «نقش بسیج در مقابله با جنگ نرم»، پیام انقلاب، ش 41.
مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
موسوی خمینی، سیدروح الله، 1380، صحیفه نور، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
مهرعطا، رضا، 1391، «از تولید ملى تا اقتصاد مقاومتى»، پیام انقلاب، ش 62.
نبوى، سیدمرتضى، 1388، «بسیج و رسانه ها»، امید انقلاب، ش 405.
نوری طبرسی، حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.