پویشی در علوم انسانی

سوال های خواستگاری

(علی صادقی سرشت، مرکز مشاوره  امام خمینی)

- آقای دکتر! آیا منظور شما این است که اصلی ترین بخش آشنایی قبل از ازدواج باید با تحقیق از همسایه‏های محله‏ قدیم و جدید، بستگان و دوستان خانوادگی، محل تحصیل و دوستان طرف مقابل صورت بگیرد؟

- کاملاً درست است. همان طور که گفتم سؤال‏ و جواب های خواستگاری فقط تا اندازه ای می تواند به شما نشان بدهد که آیا به درد هم می‏خورید یا نه. پس برای آشنایی دقیق، هم باید تحقیق خوبی بکنید و هم پرسش‏های حساب‏شده‏ای از طرف مقابلتان بپرسید.

- به‏نظر شما چه سؤال‏هایی باید بپرسم؟

- قبل از دانستن سؤال ها یادتان باشد که همة این پرسش ها برای روشن شدن سه نکته است: اول این‏که آیا طرف مقابل شما ملاک های واقعی ازدواج مثل حسن‏ خلق، خویشتن‏داری، هم‏دلی و... را دارد یا نه؛ دوم این‏که آیا بین شما تناسب لازم وجود دارد یا نه؛ سوم هم این‏‏که آیا ملاک های شخصی ای که شما برای همسر آینده تان لازم می دانید، در ایشان هست یا نه. حالا می‏رسیم به سؤال های ازدواج...

شما چه فکر می‏کنید؟ به‏نظر شما در جلسه یا جلسه‏های خواستگاری چه سؤال‏هایی باید پرسید؟ دلیل شما برای پرسیدن این سؤال‏ها چیست؟ جواب این پرسش‏ها چه معیارهایی را در ازدواج روشن می‏کنند؟ این سؤال‏ها چگونه باید مطرح شوند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال‏ها با ما همراه باشید.

محورهای مهم در سؤال‏های خواستگاری

محور اول: به گذشته ها سَرکی بکشید

اگر می‏خواهید کسی را بشناسید، اول گذشته‏اش را بشناسید. گذشتة هر فرد نقش مهمی در شکل گیری نگرش، احساس و رفتار او در حال و آینده دارد. آینده تا حد بسیاری تکرار گذشته است؛ بنابراین پرسش از گذشته افراد می‏تواند به شما در پیش‏بینی شخصیت، موضع‏گیری‏ها و رفتارهای او در آینده کمک کند.  ما به چند نمونه از این سؤال ها که برای آگاهی یافتن از گذشتة فرد است، اشاره می‏کنیم:

• مایلید من چه چیزی از گذشته‏تان را بدانم؟

• می‏توانید شیرین ترین خاطره‏تان از گذشته را تعریف کنید؟

• تلخ ترین خاطره شما چیست؟

• زیباترین صفتی که تا به حال از شخصی دیده‏اید، کدام است؟

• ناپسندترین کاری که از شخصی در گذشته دیده‏اید، چیست؟

• چه ویژگی‏هایی از زندگی پدر و مادرتان را برجسته می دانید؟

• شیوه‏های برخورد پدر و مادر شما با مشکلات چگونه بوده است؟ آیا شما این روش‏ها را می‏پسندید؟

محور دوم: «ارزش‏ها» را محک بزنید

بررسی‏ها نشان می‏دهند که هرچه اشتراک باورهای ارزشی و مذهبی زوج‏ها بیش‏تر باشد، میزان موفقیت آن‏ها در زندگی زناشویی بالاتر است. روشن است که اگر دو طرف نقطه‏نظرهای دینی مشترکی داشته باشند، از سنت‏ها، آداب و رسوم مشابهی پیروی خواهند کرد؛ در نتیجه در برخورد با مسائل مختلف، دیدگاه‏های مشترک و یا نزدیک به هم خواهند داشت. در این محور، سؤال‏هایی مطرح می شوند که سطح اعتقادی همسر آینده را به ما نشان می‏دهند؛ مانند:

• به نظر شما دین‏داری چه تأثیرهای مثبتی می‏تواند بر زندگی زناشویی بگذارد؟

• آیا رابطة بین مذهب و آرامش درونی را قبول دارید، چرا؟

• میزان پای‏بندی شما به آموزه های دینی مانند نماز، حجاب و... چه‏قدر است؟

• نظر شما درباره شیوه‏های به‏کار بردن دین در زندگی چیست؟

• آیا خود را نیازمند تقویت آموزه‏ها و افکار دینی می دانید، چرا؟

محور سوم: چهره واقعی‏اش را کشف کنید

شما چگونه همسری را ترجیح می دهید: ساکت و خجالتی یا پُر گو و اجتماعی؟ منطقی یا احساساتی؟ جدی یا بذله گو؟ مستقل یا وابسته به شما؟ عاطفی یا معمولی؟...

روشن است که اگر به ابعاد بیش‏تری از شخصیت همسر آینده خود علاقه‏‏مند باشید، نه‏تنها تفاهم بین شما بیش‏تر می‏شود، بلکه نقطه‏نظرهای نزدیک‏تری دربارة مسائل زندگی خواهید داشت. برای شناخت زاویه‏های مختلف شخصیت طرف مقابل می توانید از این سؤال ها استفاده کنید:

• بیش‏تر در خلوت، آرامش می‏یابید یا اجتماع؟ چرا؟

• رابطه شما با شوخی چیست؟ چه حد از آن را قبول دارید؟

• در تصمیم گیری ها تصمیم گیر هستید یا پیرو؟ چرا؟

• آیا هنگام بروز ناملایمات، سریع خشمگین می شوید؟

• آیا مایلید احساس خود را سریع به طرف مقابل منتقل کنید؟

محور چهارم: از هدف‏هایش سر در بیاورید

زمانی که فردی از هدف‏هایش برای تشکیل زندگی مشترک سخن می‏گوید، در واقع از نیازها، آرزوها و تمایلاتش در زندگی آینده صحبت می‏کند؛ بنابراین بکوشید از هدف‏های همسر آینده خود با خبر شوید. هم‏چنین ببینید میزان پای‏بندی و اصرار او بر هدف‏هایش چه‏قدر است، تا هم بتوانید هدف‏های او را با هدف‏های خود مقایسه کنید و هم بتوانید به پیش‏بینی درستی از برخورد او با اتفاق‏های زندگی دست یابید. برای رسیدن به این منظور می‏توانید سؤال هایی از این دست بپرسید:

• هدف‏های شما از تشکیل خانواده چیست؟

• تا چه میزان بر اهداف خود اصرار دارید؟ آیا در هر شرایطی هدف‏های خود را دنبال می‏کنید؟

• چه چیز ممکن است باعث شود شما دست از این هدف‏ها بردارید؟

• نظر شما درباره این هدف‏ها چیست؟ (بدون این‏که بگویید این‏ها هدف‏های شماست)

محور پنجم: پدر یا مادر فرزندتان را بشناسید

 بیش‏تر انسان‏ها بخشی از خواسته های برآورده نشده در گذشته خود را در زندگی کودکانشان جست‏وجو می‏کنند؛ بنابراین اگر از مخاطب خود بپرسید: «کودک خوب در نظر شما چه کودکی است؟» کودکی را به تصویر می‏کشد که شما را تا اندازه‏ای با آرزوها و روحیات شخصی یا ارزشی‏ خود آشنا می سازد. افزون بر این شما می‏فهمید که آیا با پدر یا مادر احتمالی فرزند آینده تان نقاط مشترکی در تربیت کودک دارید یا نه؟ روشن است که نداشتن تفاهم در این بخش، کودکانی را با تربیت دوگانه به بار خواهد آورد. شما می‏توانید از سؤال‏هایی مانند پرسش‏های زیر استفاده کنید:

• فرزند خوب چه خصوصیاتی دارد؟

• فرزند باتربیت از نظر شما چه ویژگی‏هایی دارد؟

• بارزترین اخلاق خوب برای یک کودک چیست؟ بدترین اخلاق چیست؟

• به‏نظر شما والدین چه کارهایی برای تربیت کودک باید انجام دهند؟

• هنگام اختلاف نظر در تربیت کودک، کار درست چیست؟

محور ششم: یک میزگردِ اقتصادی برگزار کنید

هرچه اختلاف نظر بیش‏تری در زمینه‏های خرج کردن پول، پس‏انداز، برخورد با مشکلات مالی، صداقت مالی با یکدیگر، نحوة برگزاری مراسم‏ها و... بین دو زوج وجود داشته باشد، شرایط بروز کشمکش های خانوادگی بیش‏تر خواهد بود. شما در این محور باید از دیدگاه‏های همسر آینده‏ تان درباره مسائل مختلف اقتصادی آگاه شوید و آن را با دیدگاه‏های خود مقایسه کنید. برخی از سؤال ها در این محور عبارتند از:

• سهم پول را در خوش‏بختی چه‏قدر می دانید؟

• نظر شما درباره میزان خرج‏های مراسم عقد و عروسی چیست؟

• درباره میزان مهریه چه نظری دارید؟

• درآمدهای زندگی را چگونه باید هزینه کرد؟

• محل مسکونی مطلوب از دیدگاه شما چه جایی است؟

• نظر شما درباره صرفه جویی و قناعت چیست؟

محور هفتم: از ارتباط‏ها با خبر شوید

 لازم است بدانید که همسر آینده‏تان قرار است با خانواده، بستگان و فامیل خود و شما چه سبک ارتباطی را برقرار کند؛ رفت‏و‏آمد کم یا زیاد، دخالت دادن آن‏ها در زندگی یا داشتن یک زندگی مستقل، ارتباط صمیمانه و نزدیک یا محافظه کارانه و دور و... .  از طرفی در محیط کاری، داشتن چه رابطه‏ای با همکاران خانم یا آقا را قبول دارد؟ اختلاف نظرها در این زمینه نیز سرنوشت‏سازند. در این قسمت می‏توانید از این سؤال ها استفاده کنید:

• دوست دارید همسرتان با خانوادة شما تا چه حد صمیمی باشد و تا چه میزان ارتباط برقرار کند؟

• شما دوست دارید با خانواده او چگونه ارتباط داشته باشید؟

• نظر دادن پدر و مادر من و خودتان را در زندگی‏ مان به حساب راهنمایی می‏گذارید یا دخالت؟

• در محل کار و خانواده با نامحرم چگونه رفتار می‏کنید؟ از همسرتان توقع دارید چگونه رفتار کند؟

• آیا خنده، شوخی و سر‏به‏سر گذاشتن با نامحرم در خانواده، فامیل و دوستان را قبول دارید؟

محور هشتم: سفید یا سیاه، کدام را می‏خواهید؟

 صمیمیت جسمی مقدمه ساز صمیمیت روانی است. در ازدواج، خوش ظاهر بودن همسر اصل نیست، ولی شرط است. یعنی نباید ظاهر تنها معیار انتخاب همسر باشد و از طرفی هم نباید نادیده گرفته شود، بلکه باید در کنار دیگر معیارهای ازدواج به آن توجه شود. هم‏چنین خصوصیات جسمی دیگری چون قد، چاقی یا لاغری، سفید یا سبزه بودن و... نیز باید مورد پسند شما باشد؛ حتی باید به شباهت در مزاج‏ها توجه کرد. مثلاً اگر فرد گرم مزاجی با همسر سرد مزاجی ازدواج کند، باید منتظر بروز مشکلاتی در زمینه ارضای جنسی باشد. در این محور سؤال هایی از این دست می توانند مفید باشند:

• آیا شما قیافه مرا می‏پسندید؟

• آیا فکر نمی‏کنید خصوصیتی از جسم و ظاهر من در آینده شما را اذیت کند؟

•  آیا تغییری را در این ظاهر ضروری می‏دانید؟

• مزاج شما چیست؟ اگر مزاج ما به هم نخورد چه باید کرد؟

سؤال‏های خواستگاری را چگونه بپرسیم؟

در جلسه خواستگاری به حرکات، رفتارها و حتی شیوه پاسخ دادن طرف مقابل به سؤال ها دقت کنید. این توجه، اطلاعات مفیدی از او به شما داده و احساسی اولیه نسبت به او در شما شکل می دهد. افزون بر این هنگام پرسیدن سؤال‏های خواستگاری به سه نکتة زیر توجه کنید:

احترام را فراموش نکنید

اشتباه نگیرید! شما به جلسة خواستگاری رفته‏اید نه به جلسه‏ بازجویی؛ بنابراین فضای جلسه نباید فضای تهاجم و مچ‏گیری باشد. در طول جلسه، حتی وقتی احساس می‏کنید که جواب صادقانه‏ای نمی‏شنوید، با رعایت احترام و ادب، گفت‏و‏گو را ادامه دهید و اظهار نظر نهایی درباره پاسخ ها را به بعد موکول کنید.

سؤال‏های معکوس بپرسید

 اگر احساس می‏کنید طرف مقابل شما صادقانه پاسخ نمی‏دهد، از روش سؤال معکوس استفاده کنید. قالب کلی سؤال‏های معکوس را با یک مثال بیان می‏کنیم. مثلاً اگر شما اهل رفت‏و‏آمد زیاد هستید، از طرف مقابل بپرسید «اگر من خیلی اهل رفت‏و‏آمد نباشم و بیش‏تر مایل باشم اوقات فراغتم را در خانه بمانم، شما چه نظری دارید؟» اگر مخاطب چنین برداشت کند که شما اهل رفت‏و‏آمد نیستید و بگوید «من هم اهل رفت‏و‏آمد نیستم» شما توانسته‏اید پاسخ موردنظر خود را بشنوید و حال آن‏که اگر سؤال می کردید «من اهل رفت‏و‏آمدم شما چطور؟» در جواب می‏شنیدید «بله» و طرف مقابل را به‏درستی نمی‏شناختید.

خط قرمزها را ترسیم کنید

هنگام پرسش و پاسخ هر جا که لازم می‏دانید، ‏ خط قرمزهای مورد نظر خود را مشخص کنید. خط قرمزها یعنی مواردی که اگر طرف مقابلتان آن‏ها را رعایت نکند، باعث ناراحتی و افسردگی شما می‏شود. شما در واقع با این کار هم او را با افکار خود آشنا می‏کنید و هم در فضایی محترمانه با او اتمام حجت می کنید تا راه عذر و بهانه‏های بی مورد آینده را ببندید.

با خود رو راست باشید

پیش از آن‏که تصمیم بگیرید همراه خانواده به خواستگاری بروید یا خواستگاری را به خانه بپذیرید، نخست کمی با خود خلوت کنید، واقع بینانه به خود و شرایط موجودتان نگاه کنید، خود را از نظر هشت محور بیان شده بررسی کنید. این کار به شما کمک می کند تا خود را بهتر بشناسید و در نتیجه از توقع‏های غیرمنطقی از طرف مقابلتان دست بردارید. مراقب باشید که در خلوت خود شعار ندهید. این‏که معیار‏های صحیح چیست با این که معیار‏های شما چیست، متفاوت است. ممکن است شما بر اساس معیار‏هایی صحیح انتخاب کنید، اما چون این معیار‏ها برایتان درونی نشده و فقط جنبة شعار داشته است‏، در زندگی آینده دچار مشکل شوید.

سینما، پارک یا خانه؟

خواستگاری کردن مانند بسیاری از کارهای دیگر (رفتن به مسجد، زیارتگاه، مهمانی، کلاس درس و... ) آدابی دارد. جلسه‏های خواستگاری باید به صورت رسمی، زیر نظر پدر و مادرها و در یک مکان متعارف که امروزه منزل خانواده دختر است، صورت گیرد. دختر و پسرهایی که با رفتن به پارک، سینما، خیابان و یا هر محل دیگری به دور از نظارت پدر و مادرها این گونه جلسه‏ها را برگزار می‏کنند، ممکن است در معرض آسیب‏های گوناگونی قرار گیرند. برای نمونه:

• متهم به برقراری رابطه نادرست شوند؛ به‏ویژه اگر این جلسه‏ها به ازدواج نینجامد.

• چون شأن و جایگاه پدر و مادرها نادیده گرفته‏ شده است، موجب ناراحتی و گله‏مندی آن‏ها شود و پدر و مادرها از آن‏ها و ازدواجشان حمایت نکنند.

• موقعیت اجتماعی خود و خانواده شان را در بین بستگان و دوستان خانوادگی به خطر بیندازند.

• از نقطه نظرهای کارساز پدر و مادر درباره همسر آینده شان که در طول جلسه خواستگاری به‏دست می آید، محروم شوند.

• به‏خاطر شرایط خاص حاکم بر فضای دو نفره، شعار و احساس بر عقل و منطق غلبه کند.

کلام آخر

شما می‏توانید محورهای مطرح شده را در طول دو یا سه جلسه خواستگاری بپرسید. سؤال‏های خواستگاری از دو جنبه اهمیت دارند:

۱. شما را تا اندازه ای با نگرش‏ها، عواطف و رفتار طرف مقابلتان آشنا می کند.

۲. می توانید با مقایسة پاسخ سؤال‏ها با نتیجه تحقیق‏های انجام شده، نوعی راست‏آزمایی انجام دهید. در صورت احساس تفاوت معنادار بین این دو بدانید که به احتمال زیاد یا تحقیقتان درست انجام نشده و یا پاسخ‏های درستی نشنیده‏اید.